آیا تا به حال درد ناگهانی دندان، حساسیت به شیرینیجات یا لکههای تیره روی دندانهایتان را تجربه کردهاید؟ اینها میتوانند نشانههایی از
پوسیدگی دندان، یکی از شایعترین مشکلات سلامت دهان و دندان در سراسر جهان باشند. بسیاری از افراد نگران چگونگی
از بین بردن پوسیدگی دندان و هزینههای مرتبط با آن هستند. خوشبختانه، با پیشرفتهای علم دندانپزشکی، روشهای مؤثری برای درمان و حتی پیشگیری از این عارضه وجود دارد. در این مقاله جامع، ما به بررسی کامل علل، علائم، روشهای تشخیص، درمانهای مختلف برای
از بین بردن پوسیدگی دندان و مهمتر از همه، راههای پیشگیری از آن در سال 1403 میپردازیم. هدف ما ارائه اطلاعاتی دقیق و کاربردی است تا شما با آگاهی کامل بتوانید بهترین تصمیم را برای سلامت دندانهای خود بگیرید.
پوسیدگی دندان چیست؟ نگاهی علمی و ساده
پوسیدگی دندان، که در اصطلاح عامیانه به آن "کرمخوردگی دندان" نیز گفته میشود، فرآیندی است که طی آن ساختار سخت دندان (مینا و عاج) به دلیل فعالیت باکتریها و تولید اسید، تخریب میشود. این اتفاق یکشبه رخ نمیدهد، بلکه یک فرآیند تدریجی است.
به زبان ساده، وقتی شما مواد غذایی حاوی قند و نشاسته مصرف میکنید، باکتریهای موجود در دهان از این مواد تغذیه کرده و اسید تولید میکنند. این اسید به مرور زمان مواد معدنی مینای دندان را حل کرده (دمینرالیزاسیون) و باعث ایجاد حفره یا پوسیدگی میشود. اگر این روند متوقف نشود، پوسیدگی به لایههای عمیقتر دندان نفوذ کرده و میتواند منجر به درد، عفونت و حتی از دست دادن دندان شود. شناخت این فرآیند اولین گام برای
از بین بردن پوسیدگی دندان و جلوگیری از پیشرفت آن است.
علائم هشداردهنده پوسیدگی دندان که نباید نادیده بگیرید
تشخیص زودهنگام پوسیدگی دندان کلید درمان موفق و کمهزینهتر است. برخی از علائم رایج که ممکن است نشاندهنده نیاز به بررسی برای
از بین بردن پوسیدگی دندان باشند عبارتند از:
- حساسیت دندانی: احساس درد یا ناراحتی هنگام مصرف غذاها و نوشیدنیهای شیرین، خیلی گرم یا خیلی سرد.
- درد دندان: درد خودبهخودی یا دردی که هنگام جویدن ایجاد میشود. این درد میتواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
- لکههای قابل مشاهده روی دندان: لکههای سفید، قهوهای یا سیاه روی سطح دندان.
- ایجاد حفره یا سوراخ در دندان: گاهی اوقات این حفرهها با زبان یا حتی با چشم قابل تشخیص هستند.
- بوی بد دهان (هالیتوزیس) یا طعم ناخوشایند در دهان: که بهطور مداوم وجود دارد و با مسواک زدن از بین نمیرود.
- درد هنگام گاز زدن: فشار بر روی دندان آسیبدیده میتواند باعث درد شود.
توجه داشته باشید که در مراحل اولیه، پوسیدگی دندان ممکن است هیچ علامت واضحی نداشته باشد. به همین دلیل، معاینات منظم دندانپزشکی برای تشخیص و درمان بهموقع حیاتی هستند.
مراحل پیشرفت پوسیدگی دندان: از لکه سفید تا نیاز به عصبکشی
پوسیدگی دندان در چند مرحله پیشرفت میکند. آگاهی از این مراحل به درک اهمیت تشخیص زودهنگام کمک میکند:
- مرحله ۱: لکههای سفید (Demineralization): در این مرحله اولیه، اسیدهای باکتریایی شروع به حل کردن مواد معدنی مینای دندان میکنند. ممکن است لکههای سفید گچی روی سطح دندان ظاهر شوند. در این مرحله، پوسیدگی با فلورایدتراپی و بهبود بهداشت دهان قابل بازگشت است.
- مرحله ۲: پوسیدگی مینا (Enamel Decay): اگر دمینرالیزاسیون ادامه یابد، مینای دندان ضعیف شده و حفره کوچکی ایجاد میشود. رنگ لکه ممکن است به قهوهای تغییر کند.
- مرحله ۳: پوسیدگی عاج (Dentin Decay): با عبور پوسیدگی از مینا، به لایه نرمتر و حساستر زیرین یعنی عاج میرسد. در این مرحله، حساسیت دندان به سرما و گرما بیشتر میشود و پیشرفت پوسیدگی سریعتر خواهد بود.
- مرحله ۴: درگیری پالپ (Pulp Involvement): اگر پوسیدگی به پالپ (مغز دندان که حاوی عروق خونی و اعصاب است) برسد، باعث التهاب و عفونت پالپ (پالپیت) میشود. این مرحله معمولاً با درد شدید و ضرباندار همراه است و اغلب نیاز به درمان ریشه (عصبکشی) دارد.
- مرحله ۵: تشکیل آبسه (Abscess Formation): در صورت عدم درمان عفونت پالپ، باکتریها میتوانند به نوک ریشه دندان و بافتهای اطراف گسترش یافته و باعث ایجاد آبسه (تجمع چرک) شوند. آبسه با درد شدید، تورم لثه و صورت، و گاهی تب همراه است و یک وضعیت اورژانسی محسوب میشود.
هرچه پوسیدگی در مراحل اولیهتری تشخیص داده شود، درمان آن سادهتر، کمتهاجمیتر و کمهزینهتر خواهد بود.
روشهای تشخیص پوسیدگی دندان توسط دندانپزشک
دندانپزشک برای تشخیص دقیق پوسیدگی و تعیین بهترین روش برای
از بین بردن پوسیدگی دندان از روشهای مختلفی استفاده میکند:
- معاینه چشمی و لمسی: دندانپزشک با استفاده از آینه و سوند دندانپزشکی، سطوح دندانها را برای یافتن هرگونه تغییر رنگ، نرمی یا حفره بررسی میکند.
- رادیوگرافی (عکس اشعه ایکس): این تصاویر به دندانپزشک کمک میکنند تا پوسیدگیهای بین دندانی، پوسیدگیهای زیر پرکردگیهای قدیمی، و میزان گسترش پوسیدگی به سمت پالپ را تشخیص دهد. رادیوگرافیها بهویژه برای تشخیص پوسیدگیهای پنهان بسیار ارزشمند هستند.
- دستگاههای تشخیص پوسیدگی با لیزر (مانند DIAGNOdent): این دستگاهها با تاباندن نور لیزر به سطح دندان، تغییرات فلورسانس ناشی از پوسیدگیهای اولیه را حتی قبل از قابل مشاهده بودن با چشم، تشخیص میدهند.
- استفاده از مواد رنگی آشکارساز پوسیدگی: در برخی موارد، دندانپزشک ممکن است از مایع رنگی خاصی استفاده کند که نواحی پوسیده دندان را رنگی کرده و تشخیص آنها را آسانتر میکند.
چگونه پوسیدگی دندان را از بین ببریم؟ روشهای درمانی متداول
روش درمانی برای
از بین بردن پوسیدگی دندان به شدت و مرحله پیشرفت آن بستگی دارد. دکتر نازی بنیانیان و تیم ایشان در کلینیک، پس از معاینه دقیق، بهترین و مناسبترین طرح درمان را به شما پیشنهاد خواهند داد. در ادامه به رایجترین روشهای درمانی اشاره میکنیم:
۱. فلورایدتراپی (Fluoride Therapy)
اگر پوسیدگی در مراحل بسیار اولیه (مرحله لکه سفید) تشخیص داده شود، ممکن است بتوان با فلورایدتراپی حرفهای آن را متوقف یا حتی معکوس کرد. فلوراید به رمینرالیزاسیون (بازسازی مواد معدنی) مینای دندان کمک کرده و آن را در برابر اسید مقاومتر میکند. این روش معمولاً شامل استفاده از ژل، فوم یا وارنیش فلوراید با غلظت بالا در مطب دندانپزشکی است.
۲. پر کردن دندان (Dental Fillings)
پر کردن دندان رایجترین روش برای
از بین بردن پوسیدگی دندان است که از مرحله پوسیدگی مینا فراتر رفته باشد. در این روش، دندانپزشک ابتدا بخش پوسیده دندان را برمیدارد و سپس حفره ایجاد شده را با مواد مخصوص پر میکند. انواع مواد پرکننده عبارتند از:
- آمالگام: آلیاژی از نقره، قلع، مس و جیوه. بسیار مقاوم و بادوام است اما رنگ نقرهای آن از نظر زیبایی برای دندانهای جلویی مناسب نیست.
- کامپوزیت رزین: همرنگ دندان است و از نظر زیبایی ارجحیت دارد. به خوبی به ساختار دندان میچسبد و برای ترمیم دندانهای قدامی و خلفی استفاده میشود.
- گلاس آینومر: همرنگ دندان است و فلوراید آزاد میکند که به پیشگیری از پوسیدگی بیشتر کمک میکند. مقاومت آن کمتر از کامپوزیت و آمالگام است.
- سرامیک (اینله و انله): بسیار مقاوم، همرنگ دندان و مقاوم در برابر لکهپذیری هستند. هزینه بالاتری نسبت به سایر مواد دارند و معمولاً در لابراتوار ساخته میشوند.
۳. روکش دندان (Dental Crowns)
زمانی که پوسیدگی بخش وسیعی از ساختار دندان را تخریب کرده باشد یا دندان پس از عصبکشی ضعیف شده باشد، از روکش دندان استفاده میشود. روکش مانند یک کلاهک روی دندان آسیبدیده قرار میگیرد، آن را میپوشاند و استحکام، شکل و عملکرد طبیعی آن را بازمیگرداند. روکشها از مواد مختلفی مانند پرسلن، فلز-سرامیک (PFM)، یا زیرکونیا ساخته میشوند.
۴. عصبکشی یا درمان ریشه (Root Canal Therapy)
اگر پوسیدگی به پالپ دندان (مغز دندان) رسیده و باعث عفونت یا التهاب آن شده باشد، برای نجات دندان نیاز به درمان ریشه یا عصبکشی است. در این روش، دندانپزشک پالپ عفونی را خارج کرده، کانالهای ریشه را تمیز و ضدعفونی میکند و سپس آنها را با مواد مخصوص پر و مهر و موم میکند. دندانی که عصبکشی شده معمولاً برای محافظت بیشتر نیاز به روکش دارد.
۵. کشیدن دندان (Tooth Extraction)
کشیدن دندان آخرین راهحل است و تنها زمانی انجام میشود که دندان به شدت تخریب شده و با روشهای دیگر قابل ترمیم و نگهداری نباشد، یا عفونت به حدی گسترش یافته باشد که سلامت عمومی بیمار را تهدید کند. پس از کشیدن دندان، برای حفظ عملکرد جویدن و جلوگیری از جابجایی سایر دندانها، جایگزینی آن با ایمپلنت، بریج یا دندان مصنوعی ضروری است.
دکتر نازی بنیانیان تأکید میکنند: "تشخیص زودهنگام پوسیدگی دندان، کلید اصلی درمان موفق و حفظ سلامت دندانهای شما برای طولانیمدت است. هرگز علائم اولیه را نادیده نگیرید و برای معاینات دورهای منظم به دندانپزشک خود مراجعه کنید. ما در کلینیک با بهرهگیری از دانش روز و تجهیزات مدرن، تلاش میکنیم تا بهترین و کمدردترین تجربه درمانی را برای شما فراهم آوریم و به شما در مسیر از بین بردن پوسیدگی دندان و دستیابی به لبخندی سالم و زیبا یاری رسانیم."
اطلاعات تماس کلینیک دکتر نازی بنیانیان: 00982188539720 (لطفا توجه فرمایید این شماره برای تماس است و لینک داده نشده است.)
پیشگیری: بهترین و کمهزینهترین راه برای مقابله با پوسیدگی دندان
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است، و این اصل در مورد پوسیدگی دندان نیز کاملاً صدق میکند. با رعایت نکات زیر میتوانید تا حد زیادی از بروز پوسیدگی و نیاز به روشهای درمانی برای
از بین بردن پوسیدگی دندان جلوگیری کنید:
- رعایت بهداشت دهان و دندان:
- حداقل دو بار در روز (صبح و شب قبل از خواب) دندانهای خود را با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید.
- روزی یک بار از نخ دندان برای تمیز کردن فواصل بین دندانی که مسواک به آنها دسترسی ندارد، استفاده کنید.
- استفاده از دهانشویههای مناسب (با مشورت دندانپزشک) میتواند به کاهش باکتریها و پلاک کمک کند.
- رژیم غذایی سالم و متعادل:
- مصرف مواد قندی و نشاستهای (مانند شیرینیجات، نوشابهها، چیپس) را به حداقل برسانید، بهویژه بین وعدههای غذایی.
- از مصرف مکرر میانوعدههای شیرین خودداری کنید.
- میوه و سبزیجات تازه و مواد غذایی غنی از کلسیم (مانند لبنیات) را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
- آب کافی بنوشید، بهخصوص آب حاوی فلوراید.
- معاینات منظم دندانپزشکی: هر ۶ ماه یک بار (یا طبق توصیه دندانپزشک) برای معاینه و جرمگیری حرفهای به دندانپزشک مراجعه کنید. این مراجعات به تشخیص زودهنگام مشکلات و پیشگیری از پیشرفت آنها کمک شایانی میکند.
- استفاده از فلوراید: فلوراید مینای دندان را تقویت کرده و از آن در برابر اسید محافظت میکند. علاوه بر خمیر دندان و آب آشامیدنی حاوی فلوراید، دندانپزشک ممکن است فلورایدتراپی موضعی را نیز توصیه کند.
- فیشور سیلانت (شیارپوش): برای دندانهای آسیاب (مولرها) که دارای شیارهای عمیق هستند و تمیز کردن آنها دشوار است، میتوان از فیشور سیلانت استفاده کرد. این ماده پلاستیکی نازک، شیارها را پوشانده و از تجمع مواد غذایی و باکتریها در آنها جلوگیری میکند. این روش بهویژه برای کودکان و نوجوانان بسیار مؤثر است.
- توجه به مشکلات ارتودنسی: گاهی نامرتبی دندانها باعث میشود تمیز کردن برخی نواحی دشوارتر شده و احتمال پوسیدگی افزایش یابد. در چنین مواردی، درمانهایی مانند ارتودنسی ثابت یا ارتودنسی دندان ثابت میتواند به بهبود بهداشت و کاهش ریسک پوسیدگی کمک کند. برای آگاهی بیشتر در مورد اینکه ارتودنسی ثابت چیست و چگونه میتواند به سلامت دهان و دندان شما کمک کند، میتوانید با کلینیک مشورت نمایید.
آیا درمانهای خانگی برای از بین بردن پوسیدگی دندان مؤثر هستند؟
در فضای مجازی و طب سنتی، گاهی روشهای خانگی برای "درمان" یا "از بین بردن" پوسیدگی دندان پیشنهاد میشود، مانند استفاده از روغن نارگیل (Oil Pulling)، میخک، سیر، یا جوش شیرین. لازم است بدانید که
هیچ درمان خانگی نمیتواند پوسیدگی دندان را که یک فرآیند تخریبی ساختاری است، معکوس یا ترمیم کند. این مواد ممکن است خواص ضدباکتریایی موقتی داشته باشند یا به تسکین درد کمک کنند، اما جایگزین درمانهای حرفهای دندانپزشکی نیستند.
به عنوان مثال، Oil Pulling میتواند به کاهش پلاک و باکتریهای دهان کمک کند و به عنوان یک اقدام کمکی در کنار مسواک و نخ دندان مفید باشد، اما نمیتواند حفره ایجاد شده را پر کند یا مینای تخریب شده را بازسازی نماید. اتکا به این روشها و به تأخیر انداختن مراجعه به دندانپزشک، تنها باعث پیشرفت پوسیدگی و پیچیدهتر شدن درمان خواهد شد. برای
از بین بردن پوسیدگی دندان بهطور قطعی، مراجعه به دندانپزشک متخصص ضروری است. (منبع: انجمن دندانپزشکی آمریکا - ADA)
هزینه درمان پوسیدگی دندان در سال 1403 چقدر است؟
هزینه
از بین بردن پوسیدگی دندان به عوامل متعددی بستگی دارد و نمیتوان یک قیمت ثابت برای آن اعلام کرد. برخی از عوامل مؤثر بر هزینه عبارتند از:
- شدت و گستردگی پوسیدگی: پوسیدگیهای کوچک و سطحی هزینه درمان کمتری نسبت به پوسیدگیهای عمیق و گسترده دارند.
- نوع درمان مورد نیاز: هزینه فلورایدتراپی، پر کردن، روکش، عصبکشی یا کشیدن دندان متفاوت است.
- مواد مورد استفاده: نوع ماده پرکننده (آمالگام، کامپوزیت، سرامیک) یا جنس روکش بر هزینه تأثیرگذار است.
- تعداد دندانهای درگیر: طبیعتاً درمان چندین دندان پوسیده هزینه بیشتری خواهد داشت.
- موقعیت جغرافیایی کلینیک و تعرفههای دندانپزشکی: هزینهها ممکن است در مناطق مختلف متفاوت باشند.
- نیاز به درمانهای جانبی: مانند رادیوگرافی، جرمگیری قبل از درمان، یا درمانهای لثه.
بهطور کلی، میتوان گفت که هزینه پر کردن یک دندان در سال 1403 میتواند از چند صد هزار تومان تا چند میلیون تومان (بسته به نوع ماده و پیچیدگی) متغیر باشد. درمانهای پیچیدهتر مانند عصبکشی و روکش هزینههای بالاتری دارند. برای اطلاع دقیق از هزینهها، بهترین راه مراجعه به کلینیک دندانپزشکی دکتر نازی بنیانیان و دریافت مشاوره و طرح درمان اختصاصی است.
پیشنهاد: میتوان یک جدول مقایسهای ساده برای انواع درمانهای پوسیدگی و حدود قیمتی (بهصورت بازه) ارائه داد.
سؤالات متداول درباره پوسیدگی دندان (FAQ)
- ۱. آیا پوسیدگی دندان خودبهخود از بین میرود یا درمان میشود؟
- خیر. پوسیدگی دندان یک فرآیند تخریبی است. تنها در مراحل بسیار بسیار اولیه (لکه سفید و دمینرالیزاسیون جزئی)، ممکن است با فلورایدتراپی و بهبود فوقالعاده بهداشت دهان بتوان روند را متوقف یا کمی معکوس کرد. اما پس از ایجاد حفره، ساختار از دست رفته دندان خودبهخود ترمیم نمیشود و نیاز به درمان دندانپزشکی دارد.
- ۲. آیا درمان پوسیدگی دندان دردناک است؟
- اکثر درمانهای مربوط به از بین بردن پوسیدگی دندان، مانند پر کردن یا عصبکشی، تحت بیحسی موضعی انجام میشوند. بنابراین، شما در طول درمان دردی احساس نخواهید کرد. ممکن است پس از برطرف شدن اثر بیحسی، کمی حساسیت یا ناراحتی خفیف داشته باشید که با مسکنهای معمولی قابل کنترل است. دندانپزشکان مدرن، مانند تیم دکتر نازی بنیانیان، از تکنیکها و موادی استفاده میکنند که تجربه درمانی را تا حد امکان راحت و بدون درد سازند.
- ۳. چه زمانی باید برای پوسیدگی دندان به دندانپزشک مراجعه کنیم؟
- به محض مشاهده هر یک از علائم هشداردهنده (مانند حساسیت، درد، لکه یا حفره) باید به دندانپزشک مراجعه کنید. همچنین، حتی اگر هیچ علامتی ندارید، معاینات منظم هر ۶ ماه یکبار برای تشخیص زودهنگام پوسیدگیهای پنهان ضروری است.
- ۴. آیا پوسیدگی دندان مسری است؟
- پوسیدگی دندان به خودی خود یک "بیماری" مسری مانند سرماخوردگی نیست. اما باکتریهایی که باعث پوسیدگی میشوند (مانند استرپتوکوک موتانس) میتوانند از طریق بزاق (مثلاً استفاده مشترک از قاشق یا بوسیدن) از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. بنابراین، رعایت بهداشت فردی و عدم استفاده از وسایل شخصی دیگران مهم است، بهویژه برای کودکان.
- ۵. پوسیدگی دندان در کودکان چقدر شایع است و چگونه درمان میشود؟
- پوسیدگی دندان در کودکان (بهویژه دندانهای شیری) بسیار شایع است و گاهی به آن "پوسیدگی دوران کودکی" یا "پوسیدگی شیشه شیر" گفته میشود. درمان آن مشابه بزرگسالان است (پر کردن، روکشهای مخصوص دندان شیری، عصبکشی دندان شیری یا کشیدن) اما با ملاحظات خاص برای سن و همکاری کودک. حفظ دندانهای شیری تا زمان افتادن طبیعی آنها برای رشد صحیح دندانهای دائمی و تکامل فک بسیار مهم است.
- ۶. آیا بعد از درمان پوسیدگی، امکان بروز مجدد آن در همان دندان وجود دارد؟
- بله، اگر بهداشت دهان و دندان به خوبی رعایت نشود یا پرکردگی دچار مشکل شود (مثلاً لب پر شدن یا ایجاد فاصله)، ممکن است پوسیدگی در اطراف پرکردگی (پوسیدگی ثانویه) یا در سایر سطوح همان دندان ایجاد شود. به همین دلیل، مراقبتهای پس از درمان و مراجعات منظم برای بررسی وضعیت ترمیمها اهمیت دارد.
انتخاب کلینیک و دندانپزشک مناسب برای درمان پوسیدگی دندان
انتخاب یک دندانپزشک مجرب و یک کلینیک مجهز، نقش مهمی در کیفیت درمان و تجربه شما از
از بین بردن پوسیدگی دندان دارد. به موارد زیر توجه کنید:
- تخصص و تجربه دندانپزشک: اطمینان حاصل کنید که دندانپزشک شما تجربه کافی در انواع درمانهای ترمیمی و زیبایی دارد.
- تجهیزات و فناوریهای مدرن: کلینیکهایی که از تجهیزات بهروز (مانند رادیوگرافی دیجیتال، دستگاههای تشخیص پوسیدگی پیشرفته) استفاده میکنند، میتوانند تشخیص دقیقتر و درمان باکیفیتتری ارائه دهند.
- رعایت اصول بهداشتی و استریلیزاسیون: این مورد برای جلوگیری از انتقال عفونتها بسیار حیاتی است.
- ارتباط خوب و اعتماد بیمار: دندانپزشکی را انتخاب کنید که به سؤالات شما با حوصله پاسخ دهد و بتوانید به او اعتماد کنید.
- نظرات بیماران قبلی: بررسی نظرات و تجربیات سایر بیماران میتواند به شما در انتخاب کمک کند.
کلینیک دندانپزشکی دکتر نازی بنیانیان با تکیه بر دانش و تجربه ایشان و تیم متخصص، و با بهرهگیری از امکانات مدرن، متعهد به ارائه خدمات دندانپزشکی با بالاترین کیفیت برای درمان و
از بین بردن پوسیدگی دندان و سایر مشکلات دهان و دندان شما عزیزان است.
نتیجهگیری: سلامت دندانهای شما در دستان شماست
پوسیدگی دندان یک مشکل رایج اما قابل پیشگیری و درمان است. کلید اصلی، آگاهی، رعایت بهداشت دهان و دندان، رژیم غذایی مناسب و مراجعات منظم به دندانپزشک برای تشخیص زودهنگام است. به یاد داشته باشید که
از بین بردن پوسیدگی دندان در مراحل اولیه بسیار سادهتر، کمهزینهتر و با حفظ حداکثری ساختار دندان همراه خواهد بود.
امیدواریم این راهنمای جامع به شما در درک بهتر پوسیدگی دندان و روشهای مقابله با آن کمک کرده باشد. سلامت دهان و دندان بخش مهمی از سلامت عمومی شماست؛ آن را جدی بگیرید.
برای مشاوره تخصصی و دریافت طرح درمان متناسب با نیازهای خود در زمینه از بین بردن پوسیدگی دندان و سایر خدمات دندانپزشکی، میتوانید با کلینیک دندانپزشکی دکتر نازی بنیانیان تماس حاصل فرمایید.
دکتر نازی بنیانیان
شماره تماس: 00982188539720 (این شماره صرفاً جهت اطلاعرسانی است و لینک نمیباشد)
منابع مورد استفاده برای تهیه این مطلب شامل وبسایتهای معتبر انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA)، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مقالات علمی روز دندانپزشکی میباشند.